Fundagiller familyasından Rhododendron cinsinin küçük yapılı, zarif dallı, güzel çiçekli bir bitkidir. çeşitli türleri vardır.
Açelyaların iklim isteği
Koyu gölge olmayan, yarı güneşli yarı gölgeli, esintili ve nemli bahçeleri severler. Tüm gün esintiye ihtiyaçları var. Sıcak iklimlere ve susuz kalmaya hiç uygun değiller.
Kışın Mart – ekim ayları arasında öğle civarı tepe güneşinden korumalısınız. Ya da öğle vakti civarında %30 – 40 kadar filtreli güneş ışınları almalı. Sabah ve akşam güneşinin direkt gelmesinde sakınca yoktur.
Havası kuru olsa bile yazları aşırı sıcakların fazla olmadığı şehirlerde ağaçlı, bol yeşillikli ve yazın sık sık sulama yapılan bahçelerde yetiştirilmesinde sakınca yoktur.
Açelya ev bitkisi değildir. Bahçe, balkon bitkisidir.Esintiye, hava akımlarına büyük ihtiyaç duyarlar. Evde açelya yetiştirilebilmeniz için neredeyse bütün gün esinti sağlamak zorundasınız.en doğrusu balkon yada bahçede yetiştirmektir
Türleri
1- Rhododendron Pentanthera: Kışın yapraklarını döken türler. Anavatanları kuzey yarımküresinin tropikal olmayan bölgeleridir. Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika.
2- Rhododendron Tsutsuji: Kışın yapraklarını dökmeyen iri çiçekli türler. Bu türlerin anavatanı Japonya’dır. Japonya için büyük önem taşırlar.
Tüm açelya türlerinin kış soğuklarına dayanıklılıkları genel olarak -20C ile -35C dereceler arasında değişir.
Toprak, Gübre ve Saksı
Açelyalara asitli toprak gerekiyor. Toprağın pH derecesi 4.5 – 6.0 civarlarında olmalı. Üstünde “açelya toprağı, asitli toprak isteyen bitkilere özel toprak” gibi ibarelerin ve pH derecesinin yazılı olduğu poşetlerde satılan topraktan almanız daha faydalı olacaktır
Toprağa gübre karıştırılması pek tavsiye edilmez çünkü asitliliği azaltma riski var. Onun yerine bol humuslu gerçek toprak ve asitlilik sağlayan maddelerle karışım yapmalısınız. Aslında açelya toprağı poşetlerde hazır satılır. Alıp direkt kullanabilirsiniz.
Açelya kökleri sağa sola yayılır, derinlere gitmez. Bu yüzden fazla derin değil ama geniş saksı kullanmanız daha iyi olur. İklime göre bazen toprak saksı (çömlek saksı) gerekiyor. Normalde plastik saksıların sakıncası yok. Yazın aşırı sıcak olan memleketlerde kalın toprak (çömlek) saksılar en uygunudur ki kökler fazla ısınmasın. sıcakta aktif olan bir toprak mantarı açelya köklerini çürütür. Kışın -10C derece ve daha soğuk olan yerlerde de yine toprak saksıya ekilmesi daha doğru olur
Sulama
Direkt musluk suyu kullanmamak gerekir.İçme suyu yada en güzeli 3 gün bidonda bekletilmiş su kullanabiliriz
Eğer üst yüzey çabucak kuruyup alt taraf ıslak kalıyorsa bu kötüye işarettir. Açelyanın saksısında üst yüzey toprağın nemliliği fazla azalmamalı.
Bu problemin çözümü açelyaları biraz yayvanca saksılara mutlaka kuvars kumu karıştırılmış toprağa dikmektir. Torak sığ olacak, derin değil. Böylece üst yüzeyin hiç kurumayacağı sıklıkta sulamanın zararı olmaz.
Köklerin zarar görmemesi için toprak yüzeyine 1,5-2cm yüksekliğinde yaprak çürüntüleri ya da çay posası yaymalısınız. Böylece üst yaygının nemliliği azaldıkça bol su ile sulayın. Su alt deliklerden akıp gitmeli, alt tabakta beklememeli.
Fazla besin istemez. İlkbaharda çiçek açtıktan sonra başlayarak ayda bir defa genel amaçlı bitki besini verilebilir. Yaz sonunda veya sonbaharda dal uçlarında tomurcuklar belirince yine ayda bir ama yarı ölçü vermeye devam edin. Kış boyunca besin vermeye gerek yoktur.
Yaprak Sararması
Sonbaharda yaprakların üçte iki kadarı dökülür, gayet normaldir . İlkbaharda çiçek açtığında eski yapraklar bozulmaya başlar, yeni yapraklar büyürken eskiler dökülür. Eğer ilkbaharda yeni gelişen yapraklar yaz aylarında dökülüyorsa sebepleri:
1- Toprakta demir eksikliği veya toprağın pH derecesinin fazla yükselmiş olmasıdır. Yanlış toprağa dikmek veya fazla kireçli olan su ile sulamak yüzünden olur.
2- Hiç gerekmediği halde sık sık sulamak
3- Bitki bitleri olabilir. Büyüteçle incelemelisiniz. Varsa ilaçlayın. Uygunsuz şartlarda çeşitli mantar vb. hastalıkları olabilir. Bunun çözümü de şartlar uygun değilse orada açelya yetiştirmemektir.
Budama
Çiçeklenmesi bitince budayabilirsiniz, saksısını değiştirebilirsiniz. Fazla uzayan, biçimsiz uzayan dallarını çiçeklenme dönemi bittiği zaman budayabilirsiniz.
En uygun zaman ilkbaharda çiçekleri dökerken. Bundan sonra yaz sonuna kadar az güneşli ve esintili bir yerde özenle bakın. Bu süreçte dallanıp budaklanması gerekiyor. Birbirine fazlaca bitişik uzayan dallarda azaltma budaması yapılabilir. Bunda amaç çiçeklenme döneminde en güzel görünümü sağlamaktır.
Açelyayada aşı
Farklı renklerde çiçek açan açelyalardan bir veya birkaç parça alıp açelyanızın farklı dallarını ayrı ayrı aşılayabilirsiniz. Böylece bir gövde üzerinde farklı renkli çiçekler açan bir açelyanız olur.
Açelya nasıl çoğaltılır?
Tepe çeliği ile çoğaltabilirsiniz. Zamanı ilkbaharda yeni gelişen dalların yeterince uzadığı zaman. Yeşil dallarının üst kısmından, en fazla 8 cm kadar dal parçası alıp dikebilirsiniz.
Zararlıları, hastalıkları
Yaprak biti ve sulamadan dolayı mantar ve çürüme olabilir.
