Son yıllarda fiyatı ile dikkatleri üzerine çeken badem, kökleri Babil’e kadar uzanan bir bitkidir. Çok eski bir tarihe olan bu bitki, Mısır’da ki İskenderiye yarım adasında Faros adası civarında ortaya çıkarılan ganimetlerde de rastlanmıştır. Bu neden ile tarihçilerin de kabul ettiği en eski yiyecekler içinde yer almaktadır. Ana vatan olarak Çin ve Orta Asya toprakları belirlenen badem ağacı ülkemiz iklimine de uyum sağlamış olan, çok yıllık ağaçsı bitkiler içinde yer alıyor.
Genel olarak familyası kiraz, şeftali ve erik ile aynı kökenden gelmektedir. Özellikle Ege, Akdeniz, İç Anadolu ve Marmara bölgelerinde yaygın olarak yetiştirilmektedir. Badem ağacı yetiştiriciliği için uygun iklim şartları; yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı olmalıdır. Bu neden ile Akdeniz ve Ege bölgelerinde rekolte daha yüksek olur. Bunun yanı sıra badem ağacının gövdesi kışları -20 ile -30 dereceye kadar dayanıklı olduğu için yer yer iç bölgelerde de yetiştirilmektedir. Kışları daha az dinlenen badem ağacı bu neden ile ilk çiçek açan ağaçlar arasında yer almaktadır. Tomurcukları soğuğa da dayanıklı olduğu için don olaylarında da bu bitki fazla zarar görmez. Badem kurak bölgelerde de yetişiyor olsa da verimli bir ağaç için gerekli olan yıllık 300 mm yağmur yağışı almasıdır. Bu bakımdan Ege bölgesi 700 mm yağış aldığı için bu bölge için çok daha uyumlu diyebiliriz.
Badem ağaçlarında en sık rastlanan hastalık Manisya adı verilen bir sorundur. Genellikle sisli ve yağışlı havalarda oluşan bu hastalığa dikkat edilmelidir. Dallarda çürüme, yapraklarda delinmelere neden olan bu hastalık ile mücadelesi zor bir hastalıktır.
Badem Yetiştiriciliği
İklimsel şartların uygun olmasından sonra ekilecek olan toprak ve ekim şekli de önemlidir. Alüvyal, derin, süzek ve hafif topraklar bu ürün için iyidir. Kumlu, killi ya da çakıllı olan toprakları seven badem ekilirken, 3- 5 m kazılarak kökler iyice kapatılmalıdır. Genel olarak 6 ile 8 metreye ilk sene gelen badem ağacı 12 mt civarına kadar uzayabilir. Ortalama olarak 50 sene ömürleri olan badem ağaçları bazen 100 yıl bile yaşayabilirler.
Ekim yapılmadan önce toprağın derin bir şekilde sürülmesi gerekir. Eğer besin değeri yüksek olan topraklar ekilecek ise aralarında 8- 9 metre boşluk verilmesi uygun olacaktır. Daha verimsiz topraklarda ise mesafe 5 -6 metre olabilir. Yıllık yağış oranına bağlı olarak bu mesafe düzenlenebilir. Daha az yağış alan bölgelerde daha kısa aralıklar tercih edilmelidir.
Genellikler tohumdan üretilen badem sonrasında aşılama yöntemleri kullanılarak meyveleri güçlendirilir. Bazı bölgelerde çöğürtme aşı yapılırken bazı bölgelerde ise göz aşısı uygulanır. Çok nadiren kalem aşı da kullanılabilir. Ancak yarma aşı yerine, kabuk altına uygulanan çoban aşısı tercih edilmelidir.
Ekilecek olan bahçe düzeninde genellikle mesafeler açık olmalı, düz arazilerde kare dikim tercih edilmeli, aynı şekilde arazinin meyilli olması nedeni ile kontur yani çapraz dikim kullanılabilir. Fidanların ekim dönemi Ocak ve Mart ayları içinde gerçekleşmektedir. Bu havaların sıcaklığına göre üretici tarafından belirlenir. Bu hususta dikkat edilecek tek konu aşı yerlerinin toprak altında muhafaza edilmesidir.
Badem Tüketim Çeşitleri
Çerez olarak badem genellikler Çağla, Taze iç badem ve Kurutulmuş tuzlu/ tuzsuz bademdir.
Şekerleme, pasta ve çikolata gibi ürünlerde ciddi anlamda tüketilmektedir.
Bademin diğer kullanım alanı ise Badem yağı, ilaç ve kozmetik ürünlerdir.
Kabukları baz alınarak badem 4 temel guruba ayrılır; El badem, Diş Badem, Sert Badem, Taş bademdir.
Ticari Olarak Değerli Olan Bademlerin Özellikleri
Ticari olarak bir bademin değerli olabilmesi için ağacın çiçeklerinin döneminde kuvvetli olması, bol olmadı ve geç açması önemlidir. Ayrıca ticari değeri yüksek olan ürünler ile dölleme yapılmalıdır. Bunların yanı sıra meyveler zamanında, bol ve kararlı bir şekilde üremelidir. Hasatın kolay yapılması da bademin kalitesini etkiler. İkiz badem olarak adlandırılan çift badem ürün içinde az bulunmalıdır. Hastalıklı olmamalı, dirençli olmalı ve yeşil kabuğu hızlı şekilde kavlamalarıdır.
